Hơn 2.000 ngày đòi quyền lợi bảo hiểm xã hội

Trong hơn 2.000 ngày đi đòi quyền lợi bảo hiểm xã hội, lần nào 500 công nhân nhà máy dệt cũng nhận được cùng một câu trả lời "chưa có tiền trả".

Chị Nguyễn Thị Huyền, Quản đốc phân xưởng may của Nhà máy dệt kim Haprosimex (Công ty Cổ phần tập đoàn Haprosimex) bật khóc trong hội thảo chủ đề nợ đóng BHXH ngày 21/7, khi kể lại 6 năm đi đòi quyền lợi bảo hiểm xã hội, từ 2017 đến hết tháng 3 năm nay.

Doanh nghiệp nợ BHXH gần 500 công nhân từ tháng 7/2011 và nợ lương từ tháng 1/2017 đến hết tháng 3/2023 tổng cộng hơn 15 tỷ đồng. Dù người lao động nhiều lần tìm gặp lãnh đạo công ty qua các thời kỳ nhưng chỉ nhận được câu trả lời "doanh nghiệp khó khăn, chưa có tiền chi trả".

Theo chị Huyền, nhiều nữ công nhân ngóng chế độ thai sản từ lúc mang bầu tới khi con lớn vẫn chưa được nhận. Người qua đời không có tử tuất, hết tuổi lao động không có lương hưu. Công nhân lành nghề không thể chuyển việc vì không chốt được sổ BHXH, phải xoay sang rửa bát, chạy xe ôm.

 

Chị Nguyễn Thị Huyền chia sẻ hành trình đòi quyền lợi tại Hội thảo Hoàn thiện về quy chế pháp luật bảo vệ quyền lợi lao động bị nợ BHXH do Tổng liên đoàn Lao động việt Nam cùng Báo Lao động tổ chức ngày 21/7. Ảnh: Nguyễn Hải

Nữ quản đốc nghẹn giọng khi nhắc hoàn cảnh chị em công nhân Lê Thị Là, Lê Thị Ngân. Trước tháng 3/2023, chị Là hai lần sinh con nhưng chưa được hưởng một đồng thai sản. Chị Ngân bị ung thư máu, qua đời năm 2012 không có tử tuất, trợ cấp mai táng phí. Công nhân cùng cảnh, mỗi người góp một ngày lương trao gia đình làm đám tang cho Ngân.

Tháng 4 - 6/2023, hơn 500 công nhân mới được tách đóng, chốt sổ sau khi doanh nghiệp hai lần chuyển trả nợ hơn 15 tỷ đồng cho cơ quan Bảo hiểm Xã hội, sau khi truyền thông phản ánh và cơ quan chức năng vào cuộc. Cầm được cuốn sổ bìa màu xanh lá mạ, chị Huyền mừng đến mất ngủ.

Hôm 25/6, doanh nghiệp chốt sổ BHXH cho 84 người còn lại. Công nhân quyết định lấy ngày này làm ngày gặp mặt kỷ niệm hàng năm. "Khoản nợ bảo hiểm đã được giải quyết, song tiền lương vẫn còn vướng mắc khi công ty nói khó khăn, chỉ chốt trả một nửa", chị Huyền cho hay.

Các công nhân Haprosimex bị nợ BHXH được chốt sổ cuối tháng 3/2023. Ảnh: Hà Anh

Vì sao khó khởi kiện?

Xử lý tội trốn đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đã được quy định tại Điều 216 Bộ luật Hình sự năm 2015, nhưng đến nay chưa vụ nào bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Cơ quan Bảo hiểm Xã hội củng cố hồ sơ gần 400 vụ trốn đóng BHXH chuyển công an song gần một nửa số vụ cơ quan điều tra xác định không khởi tố vì chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm, khó làm rõ tội trốn đóng. Có doanh nghiệp mang tiền nợ đến đóng ngay khi công an vào cuộc.

Ông Ngọ Duy Hiểu, Phó chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, cho hay pháp luật trao quyền cho công đoàn khởi kiện song thực tế vướng mắc vì quy định tại các luật Tố tụng dân sự, Công đoàn, Bảo hiểm xã hội và Bộ luật Lao động chưa thống nhất. Có luật cho phép công đoàn nói chung có quyền khởi kiện, có luật quy định rõ là công đoàn cơ sở, có luật lại yêu cầu công đoàn phải được lao động ủy quyền.

Ông Hiểu cho rằng quy định công đoàn muốn khởi kiện phải có toàn bộ chữ ký ủy quyền không thực tế với những doanh nghiệp hàng nghìn công nhân. Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi đề xuất quy định Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam muốn khởi kiện phải được người lao động ủy quyền cũng cần xem xét lại vì có thể mất thêm thời gian, thủ tục.

"Việc không đồng bộ quy định khiến công đoàn gặp khó khi đưa các vụ việc ra tòa dù đã nỗ lực", ông Hiểu nói.

Chung quan điểm, luật sư Nguyễn Danh Huế cho rằng không nên giao khởi kiện cho công đoàn cơ sở vì đội ngũ này hưởng lương doanh nghiệp, ít người dám ra mặt vì ngại ảnh hưởng quyền lợi. Pháp luật nên trao quyền này cho công đoàn cấp trên và có hướng dẫn cụ thể.

Luật sư cũng chỉ ra những khó khăn khi khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH đến tòa án. Đơn cử, ngành BHXH chỉ có quyền kiểm tra một số khía cạnh, nếu phát hiện sai phạm phải đề xuất cơ quan quản lý nhà nước xử phạt. Cơ quan quản lý vào cuộc phải thanh tra lại từ đầu chứ không thể dùng kiến nghị của ngành bảo hiểm để xử phạt. Việc thanh tra, xử phạt thuộc thẩm quyền của ngành Lao động Thương binh và Xã hội nhưng nhân lực ngành này khá hạn chế.

Theo ông Huế, ngoài sửa luật với các chế tài mạnh hơn, cần đồng bộ hóa dữ liệu để các bộ ngành đều nắm được tình trạng doanh nghiệp chậm, nợ đóng BHXH, tránh việc công ty nợ kéo dài nhưng vẫn nhận vinh danh, khen thưởng.

Ông Vũ Minh Tiến, Viện trưởng Công nhân Công đoàn, đề xuất cơ quan soạn thảo bổ sung vào dự án Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi nguyên tắc "khi lao động đã hoàn thành nghĩa vụ trích đóng BHXH theo đúng quy định của nhà nước thì được bảo toàn quyền lợi trong tất cả các trường hợp, kể cả khi doanh nghiệp nợ đóng BHXH".

Hàng tháng, lao động lao động đã trích tiền lương đầy đủ để đóng BHXH nghĩa là đã hoàn thành đầy đủ trách nhiệm. Họ không có lỗi, thậm chí không biết khi công ty nợ tiền bảo hiểm xã hội. Trong trường hợp này, cơ quan Bảo hiểm xã hội cần giải quyết quyền lợi cho người lao động trước, rồi đòi nợ doanh nghiệp sau vì cũng có trách nhiệm liên đới khi để khoản này bị nợ đọng quá dài, thậm chí không thể thu hồi.

"Cơ quan nhà nước phải gánh phần khó chứ không thể đẩy hết về phía người lao động vì họ luôn ở trong thế yếu", ông Tiến nói.

Hồng Chiêu

https://vnexpress.net/hon-2-000-ngay-doi-quyen-loi-bao-hiem-xa-hoi-4632624.html