Phá sản, dừng hoạt động của doanh nghiệp, nhất là các startup có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Nhưng một trong những lý do bất ngờ khiến startup thất bại mà chuyên gia có kinh nghiệm đưa ra, là vì có quá nhiều tiền?
Liên tục đóng cửa
Vài ngày mở cửa trở lại sau Tết Ất Tỵ, MỘT, thương hiệu giày Việt quen thuộc với giới trẻ TP.HCM, bất ngờ thông báo dừng hoạt động từ ngày 15/2.
Ngay đầu năm 2025, thương hiệu giày được giới trẻ yêu thích tiếp nối làn sóng đóng cửa. (Ảnh: MỘT)
MỘT đóng cửa để lại nhiều tiếc nuối cho các tín đồ thời trang chuộng thiết kế đơn giản, tập trung vào chất lượng rất phù hợp với thị hiếu của người trẻ. Thương hiệu giày này ra đời năm 2018, bởi nhóm 3 người bạn có chung đam mê, gồm 1 nhà thiết kế chuyên nghiệp từ Mỹ về Việt Nam, một người là dân chuyên marketing và một người sở hữu nhà máy với 30 năm kinh nghiệm sản xuất giày dép xuất khẩu sang các nước châu Âu, Nhật Bản, Mỹ.
Dù ra đời giữa lúc người tiêu dùng có quá nhiều sự lựa chọn các thương hiệu nội địa và nhập khẩu, nhưng MỘT rất được lòng khách trẻ Việt vì thiết kế đơn giản nhưng sang trọng. Đặc biệt là chất lượng không thua kém các thương hiệu lớn đang nổi trên thị trường.
Đặc biệt hơn nữa là MỘT là chỉ có duy nhất một kiểu dáng giày nhưng ai cũng có thể mang được, với slogan: MỘT cho tất cả.
Kiểu dáng tối giản giúp thương hiệu nhanh chóng được yêu thích. Cũng vì vậy mà năm 2019, MỘT lọt vào top 5 Dezeen Awards trong hạng mục Thiết kế phục sức. Đây là giải thưởng vinh danh những tác phẩm, công trình thiết kế mới, ấn tượng nhất đến từ mọi quốc gia của tạp chí Dezeen (Anh) - một trong những tạp chí nổi tiếng hàng đầu thế giới chuyên về thiết kế, kiến trúc, nội thất.
Nhà thiết kế Huỳnh Quang Ngọc Hân, 1 trong 3 người sáng lập thương hiệu này, từng chia sẻ khách hàng của MỘT là những người không chạy theo trend mà là khách hàng trung thành. Đội ngũ đã ấp ủ và thực hiện ý tưởng phát triển một form giày riêng cho người Việt mà tất cả mọi người từ già, trẻ, lớn, bé ai cũng có thể mang được.
Song khi đang nhận được sự đánh giá rất tốt của khách hàng thì thương hiệu này đột ngột thông báo sẽ bán những đôi giày cuối cùng cho khách muốn lưu giữ giày như một kỷ niệm nhỏ, và đóng cửa từ 15/2.
Nhưng MỘT không phải là duy nhất.
Từ quý IV/2024, một loạt thương hiệu có tiếng về thời trang, ẩm thực ở TP.HCM liên tục đóng cửa dù hoạt động nhiều năm trên thị trường và đã có chỗ đứng nhất định. Lý do đóng cửa chỉ xoay quanh câu chuyện khó trụ được giữa thị trường nhiều cạnh tranh, nhiều đổi thay.
Vào mùa mua sắm nhộn nhịp cuối năm 2024, thương hiệu thời trang nữ được yêu thích tại TP.HCM là Lep’ báo tin dừng hoạt động sau 8 năm được yêu thích trên thị trường thời trang nội địa.
Chia tay đứa con tinh thần với 17 chi nhánh trên cả nước khiến khách hàng không khỏi bất ngờ và tiếc nuối, nhà sáng lập Ngọc Trâm cho biết đã sức cùng lực kiệt, không còn theo kịp thị trường thay đổi chóng mặt với vô vàn phong cách và sản phẩm mới, rẻ, đẹp, đành phải chọn đặt dấu chấm hết - tạm biệt hành trình 8 năm của Lep'.
Thương hiệu thời trang nữ được yêu thích tại TP.HCM đóng cửa sau 8 năm kinh doanh vì không theo kịp sự thay đổi chóng mặt của thị trường.
Cũng gần giống Lep', Catsa - thương hiệu thời trang nam tại TP.HCM với phong cách tối giản, sang trọng, là thanh xuân của lớp khách hàng thế hệ 9X, cũng rời thị trường cuối năm 2024, sau 13 năm kinh doanh. Hiện các cửa hàng Catsa tại TP.HCM đều ngưng hoạt động sau Tết Ất Tỵ.
Lý do đóng hệ thống 22 cửa hàng Catsa được CEO Nguyễn Thùy Linh Cát chia sẻ vì ngành hàng thời trang thay đổi quá nhanh, thị trường cạnh tranh gay gắt. Catsa đã đạt đến ngưỡng phát triển nhất định và khó có thể mở rộng thêm, còn người điều hành thì cảm thấy kiệt sức và không còn hạnh phúc với công việc.
Catsa được thành lập từ năm 2011, có thời điểm phát triển lên tới 40 cửa hàng rồi giảm xuống 22 cửa hàng. Ngoài quần áo, chuỗi này còn có nón, giỏ xách, ví, thắt lưng, vớ... và là lựa chọn quen thuộc của nhiều khách hàng trẻ giai đoạn 2011-2020. Doanh thu gần nhất của Catsa năm 2023 đạt 50 tỷ đồng. Thời đỉnh cao, chuỗi thời trang này thu đến cả trăm tỷ đồng với lãi ròng chiếm gần 20%.
CEO Nguyễn Thùy Linh Cát cũng từng góp mặt trong danh sách 30 Under 30 của tạp chí Forbes Việt Nam năm 2018.
Cùng thời trang, nhóm ngành ăn uống năm qua cũng đóng góp nhiều thương hiệu vào danh sách dừng hoạt động.
Giáng sinh 2024, nhiều tín đồ sống ảo nhận thông báo Tiệm Trà Tháng Tư, một trong những chuỗi trà – cà phê nổi tiếng ở TP.HCM đóng cửa toàn bộ chi nhánh từ 25/12. Đây là điểm đến không thể thiếu của học sinh, sinh viên nhiều năm qua vì thức uống đa dạng, đặc biệt là trang trí rất đẹp những dịp lễ Tết.
Bên cạnh là địa điểm chụp hình không thể thiếu, chuỗi này còn còn có mô hình workshop, thích hợp để giới trẻ gặp gỡ, vui chơi cùng bạn bè. Lý do dừng hoạt động sau 5 năm xây dựng và có lượng lớn khách hàng thân thiết đến nay vẫn chưa được đưa ra.
Lời chia tay của chuỗi cà phê Monkey in Black gắn bó 10 năm với khách hàng. (Ảnh: MIB)
Cũng vậy, chuỗi cà phê Monkey in Black - thương hiệu gắn với tên tuổi nhà khởi nghiệp Trần Thanh Tùng, người có sức ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội, đã đóng cửa năm 2024 sau 10 năm kinh doanh.
Nhà sáng lập Trần Thanh Tùng cho biết chuỗi này không còn tiềm năng phát triển, và anh phải bước qua các dự án cũ để tìm cơ hội mới.
Có nhiều tiền thì "lăn ra chết"
Không chỉ những thương hiệu nội bỏ cuộc chơi vì cạnh tranh khốc liệt và sự thay đổi thị trường, mà cả công ty khởi nghiệp từng thành công trong gọi vốn đầu tư cũng dừng hoạt động.
Telio, một trong những công ty thương mại điện tử B2B của Việt Nam, từng huy động thành công hơn 52,3 triệu USD từ các nhà đầu tư lớn như Tiger Global, Granite Asia, Peak XV và VNG, cũng đóng cửa vào cuối năm 2024.
Nhà sáng lập Bùi Sỹ Phong xác nhận với truyền thông không thể huy động thêm vốn, hoặc tìm được đối tác mua lại. Có khoảng 400 nhân viên bị sa thải khi Telio ngưng hoạt động, giải thể pháp nhân vào tháng 12.
Tại thời điểm đóng cửa, ước tính doanh số hàng tháng của Telio là từ 2,5-3 triệu USD. Nhưng vì nguồn vốn đã cạn kiệt nên công ty không còn lựa chọn nào khác.
Telio thành lập năm 2019, là một trong những công ty khởi nghiệp đầu tiên tại Việt Nam số hóa mô hình kinh doanh của các nhà bán lẻ nhỏ, đặc biệt là các cửa hàng tạp hóa, tập trung kết nối nhóm này với các thương hiệu và nhà cung cấp.
Chia sẻ tại một sự kiện đầu tư tổ chức giữa tháng 1/2025, Chủ tịch Tập đoàn NextTech Nguyễn Hòa Bình - Shark Bình, cho rằng có một thực tế là start-up cứ nhiều tiền là "lăn đùng ra chết", nhưng ngược lại, lúc thiếu tiền họ lại lăn ra sáng tạo, vượt khó và rất phát triển, thành công.
Shark Nguyễn Hòa Bình cho rằng nhiều startup thất bại, phá sản khi có nhiều tiền vì không biết cách tiêu tiền hợp lý. (Ảnh: N. Hà)
Nhà đầu tư này nói thực tế ông rút ra từ hành trình khởi nghiệp, đầu tư hơn 20 năm của mình. Theo ông, khi các start-up bắt đầu khởi nghiệp, họ làm ăn rất bình thường, rất cố gắng. Thiếu vốn thì tìm cách xoay sở, nhưng một số doanh nghiệp cứ khi gọi được vốn, có nhiều tiền thì mất sức. Đã có nhiều cái tên từ công nghệ đến F&B, thương mại điện tử, du lịch… gọi được 50-70 triệu USD, rồi tiêu vài năm hết, và sức khỏe dần dần yếu, phá sản.
Theo Shark Bình, khởi nghiệp cũng là thị trường, bản chất thị trường là cạnh tranh. Doanh nghiệp muốn lớn lên phải chuẩn bị nhân lực, đảm bảo sức khỏe để vận hành. Không có nguồn lực, không đủ sức vận hành thì khi gọi được vốn, vay được tiền chỉ biết xài kiểu "vung tay quá trán".
"Thiếu thốn là cha đẻ của sự sáng tạo. Mọi sự thiếu thốn sẽ tô điểm cho chiến thắng của bạn thêm vĩ đại hơn. Startup khi thiếu thốn, ít tiền thì đi làm kiếm tiền, đi gọi vốn, nhưng khi có tiền rồi thì lại tìm cách tiêu tiền. Trong khi bối cảnh hiện nay, việc kiếm tiền và chi tiêu như thế nào, xoay vòng vốn ra sao để nguồn tiền mình có được phát huy hiệu quả được đặt lên hàng đầu", Shark Bình nói.
Góp thêm ý kiến vào nhận định này, ông Nguyễn Trần Quang - CEO FutureOne Consulting, cho rằng chuyện start-up "lăn ra chết" khi có nhiều tiền chỉ với một lý do duy nhất là vì họ có nhiều tiền hơn mức họ cần. Tức là thay vì chỉ cần 1 đồng để đầu tư phát triển thì startup được đầu tư 3 đồng.
Theo ông Quang, khi kêu gọi đầu tư, các founder phải có kế hoạch, chiến lược sử dụng nguồn vốn thế nào, đầu tư ra sao… thì đồng vốn mới phát huy hiệu quả.
Trong khi đó, nhà sáng lập Beta Group Bùi Quang Minh - Minh Beta, cho rằng doanh nghiệp lớn hay nhỏ gì cũng phải cần vốn để phát triển. Kinh nghiệm của ông để kêu gọi vốn thành công và sử dụng vốn đầu tư hiệu quả là mình phải tin tưởng hành trình của mình, mô hình kinh doanh của mình và lắng nghe xem đây có phải là dự án mình nên sống chết không.
"Thuyết phục người khác tin, bỏ tiền ra đầu tư cũng như đang đi mượn tiền và phải làm cho tiền sinh lời, rồi trả vốn, trả lời cho nhà đầu tư. Bởi điều quan trọng cuối cùng của gọi vốn là mượn tiền của người khác để làm ăn mà", Shark Minh Beta nói.
Hà Linh
