Tăng thu nhập nhờ làm nông lắp thêm điện mặt trời

Một số dự án trồng trọt, chăn nuôi kết hợp lắp pin mặt trời đã cho năng suất cao hơn và tăng thu nhập từ bán điện, nhưng mô hình này chưa dễ nhân rộng.

Tại huyện Tri Tôn (An Giang), 3 ha nấm linh chi, mối đen và đông trùng hạ thảo của Hợp tác xã Nông nghiệp Tà Đảnh, trồng trong nhà lợp pin mặt trời.

"Các tấm pin giúp ổn định độ ẩm, tăng năng suất 30-40% so với thông thường và chi phí giảm khoảng 30%", bà Châu Thị Nương, đại diện hợp tác xã cho biết. Ngoài bán nấm, họ thu gần 1,5 tỷ đồng mỗi năm từ tiền bán điện.

Ở Ninh Thuận, Công ty Thảo dược LKVN trồng và chế biến đinh lăng thành các loại trà túi lọc, nước đóng lon, cao, viên nén trong hệ thống nhà xưởng lắp pin mặt trời, lợi nhuận mỗi ha đạt 300 triệu đồng một năm.

Đây là hai trong nhiều mô hình kết hợp điện mặt trời nông nghiệp bắt đầu phổ biến thời gian qua, đặc biệt tại các khu vực như Đông Nam Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long.

Mô hình trồng nấm tại Hợp tác xã Nông nghiệp Tà Đảnh. Ảnh: Nhóm dự án nghiên cứu IAE & AMI

Tại hội thảo công bố báo cáo nghiên cứu "Hiện trạng và tiềm năng phát triển điện mặt trời nông nghiệp tại Việt Nam" hôm 25/2, các chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Thị trường và Thể chế Nông nghiệp (AMI), Viện Môi trường Nông nghiệp (IAE) cho biết đang có 3 mô hình phổ biến.

Một là điện mặt trời kết hợp trồng cây hàng năm, một số loại cây lâu năm và dược liệu. Hai là các trang trại công nghiệp (gà, heo), nuôi bán chăn thả, nuôi thả và một số loại động vật đặc thù như dế, trùn quế có thể lắp pin mặt trời trên mái. Ngoài ra, đã có những cơ sở nuôi trồng thủy sản ở miền Tây lắp pin mặt trời tại bờ bao của các ao nuôi cá tra hoặc trên các ao lắng trong tôm thâm canh.

Theo tỷ lệ dùng điện, các trang trại lựa chọn tự sản tự tiêu toàn bộ, chủ yếu ở các vùng khó tiếp cận điện lưới; bán toàn bộ lên lưới (với các dự án nối lưới trước 2019) và vừa dùng vừa bán 20% công suất lên lưới theo Nghị định 135.

Ngoài lợi ích về tiết kiệm tiêu thụ năng lượng, tăng thu nhập từ bán điện lên lưới, nhóm nghiên cứu của Viện AMI và Viện IAE đã tiến hành dự án nghiên cứu thực nghiệm đánh giá năng suất cây trồng dưới tán pin mặt trời, chia theo mật độ che phủ lần lượt 30%, 50% và 70% diện tích trồng và so sánh với không lợp pin.

Kết quả, một số loại rau màu như cải thìa, rau muống, dưa leo, bí xanh cho năng suất cao hơn thông thường khi che pin mặt trời. Ví dụ rau muống che bóng 70% cho năng suất đến 10 tấn/ha so với khoảng 6 tấn/ha không che; cải thìa mang về 20 tấn/ha khi che 30% diện tích, cao hơn mức 15 tấn trồng ngoài trời.

PGS. TS Mai Văn Trịnh, Viện trưởng Viện IAE nói "bất ngờ lớn" với kết quả nghiên cứu. "Chúng tôi đặt giả thuyết là có tấm pin thì ảnh hưởng năng suất nhưng kết quả có loại năng suất gấp đôi, ít sâu bệnh, mẫu mã đẹp, đồng đều", ông chỉ ra. Tuy nhiên, vẫn có một số loại như khổ qua (mướp đắng), lúa không phù hợp. Trong đó, năng suất lúa càng giảm khi càng che kín pin mặt trời.

Nhóm chuyên gia IAE và AMI đánh giá việc kết hợp sản xuất nông nghiệp và điện mặt trời trên cùng một diện tích có thể mang đến nhiều lợi ích về kinh tế. "Đó là vừa sản xuất nông nghiệp bên dưới và tạo ra điện bên trên, gia tăng lợi nhuận trên cùng diện tích khai thác, giảm chi phí sử dụng năng lượng cho trang trại", ông Đỗ Duy Thiệp, Phó viện trưởng Viện AMI, nhận định.

Ngoài ra, còn có những lợi ích về môi trường như giảm thiểu phát thải khí nhà kính, thúc đẩy áp dụng các thực hành nông nghiệp bền vững và xã hội, thông qua tạo thêm sinh kế, giảm xung đột giữa nhà đầu tư điện mặt trời và nông dân.

Tuy nhiên, mở rộng các mô hình làm nông kết hợp điện mặt trời còn nhiều thách thức, theo các chuyên gia. Đầu tiên là chi phí lớn. Bà Châu Thị Nương tiết lộ chi phí đầu tư hệ thống điện mặt trời của hợp tác xã là 15 tỷ đồng mỗi ha.

Tương tự, ông Đỗ Duy Thiệp nêu ví dụ dự án "gà hạnh phúc" nuôi trong nhà lợp pin mặt trời ở Ninh Thuận mang về lợi nhuận cao hơn 20-30% so với thông thường nhưng vấn đề là chi phí xây dựng "vô cùng lớn".

Mô hình "gà hạnh phúc" tại Ninh Thuận. Ảnh nhóm dự án nghiên cứu IAE & AMI

Vì vậy, giải pháp được đưa ra là nông dân thuê đất dưới tán pin của nhà đầu tư điện mặt trời thay vì tự đầu tư. Ví dụ, nông hộ ở Đồng Tháp thuê lại để nuôi lươn, tiết kiệm được 150 triệu so với tự xây chuồng trại, chưa kể tiền lắp pin.

Thách thức tiếp theo là chưa có nghiên cứu đầy đủ về các loại cây trồng nào phù hợp dưới tán pin mặt trời, ở mật độ bao nhiêu. Nhóm chuyên gia AMI và IAE xác nhận thực nghiệm của họ vẫn ở diện hẹp, chưa đủ sức đưa ra các mô hình khuyến nghị hoàn chỉnh. Thị trường cũng chưa có các đơn vị tư vấn độc lập, khách quan cho nhà đầu tư điện mặt trời kết hợp nông nghiệp.

Đại diện Cục bảo vệ thực vật Đồng Tháp còn chỉ ra thực tế nông hộ thường canh tác xoay vòng nhiều loại rau màu khác nhau, trong khi việc lắp pin đã cố định mật độ che bóng, giới hạn khả năng đa dạng cây trồng.

Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật thuộc Sở Nông nghiệp Ninh Thuận góp ý rằng ngoài năng suất, các chuyên gia cần nghiên cứu về chất lượng cây trồng, vật nuôi dưới tấm pin sẽ khác gì để người tiêu dùng an tâm lựa chọn.

Ông Nguyễn Văn Văn, Trưởng phòng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Tri Tôn, An Giang, cho rằng điện mặt trời kết hợp chăn nuôi phù hợp hơn trồng trọt, vì cây trồng vẫn cần ánh sáng mặt trời để quang hợp. "Có thể nuôi bò, gà bán công nghiệp, những khoảng không che cũng giúp gà phơi nắng được", ông ví dụ.

Một thách thức lớn khác là chính sách. "Việc sử dụng đất đa mục đích chưa được pháp luật công nhận. Nhà đầu tư cũng phân vân là đất bị quản lý theo năng lượng hay nông nghiệp", ông Thiệp nói. Tại Tri Tôn, ông Văn Văn cũng nhận thấy vướng mắc này. "Tôi biết có người đủ khả năng tài chính, đất nhưng thông tin tiếp cận chưa nhiều, chính sách chưa rõ", ông nói.

Nhóm nghiên cứu hai viện cho rằng, mở khóa tiềm năng cho điện mặt trời nông nghiệp vì thế còn nhiều việc phải làm, từ xây dựng các mô hình điểm, danh mục các sản phẩm nông nghiệp phù hợp, quy trình canh tác chuẩn, kết nối các nhà đầu tư điện mặt trời với các chủ thể sản xuất nông nghiệp đến hoàn thiện các cơ chế chính sách quản lý liên quan.

Viễn Thông

https://vnexpress.net/tang-thu-nhap-nho-lam-nong-lap-them-dien-mat-troi-4854034.html